Czasami trudno połapać się, co dokładnie oznaczają poszczególne terminy dotyczące szycia, quiltingu czy patchworku, zwłaszcza jeśli nie znamy języka angielskiego. Jeżeli szukasz, co oznacza angielskie pojęcie, naciśnij Ctrl+F i wpisz słowo, a przeglądarka sama skoczy do właściwej definicji na stronie (o ile oczywiście ona tu jest :)).
Mam nadzieję, że mój mały słowniczek ułatwi Wam poruszanie się po terminologii dotyczącej szycia quiltów. Niestety, nie wszystkie terminy mają dobre, polskie odpowiedniki – w takiej sytuacji zostawiłam je w oryginalnym, angielskim brzmieniu. Jeśli masz propozycję spolszczenia nazwy, zostaw ją w komentarzu!
Podstawowe pojęcia
Batik – metoda farbowania tkanin oraz nazwa tkanin ufarbowanych tą metodą. Polega na nanoszeniu na nieufarbowaną tkaninę wzoru za pomocą wosku, a następnie na zamaczaniu ich w barwniku. W miejscu, gdzie jest nałożony wosk, barwnik nie penetruje włókien.
Blok (ang. block) – jednostka, z której składa się quilt, zwykle o kształcie kwadratowym. Może to być po prostu kwadratowy fragment jednej tkaniny. Blok może być też zszyty z wielu różnych kawałków tkanin, a następnie docięty do właściwego, zwykle kwadratowego wymiaru.
Fastrygowanie (ang. basting) – łączenie ze sobą dwóch lub więcej warstw tkanin, zwykle za pomocą długiego, rzadkiego szwu ręcznego. W przypadku quiltów ten termin odnosi się również do gęstego spinania kanapki za pomocą agrafek lub szpilek przed pikowaniem. Można również połączyć warstwy za pomocą słabego kleju w sprayu. Quilt fastryguje się, aby poszczególne warstwy kanapki nie przesuwały się w trakcie pikowania/
Brzeg fabryczny, krajka (ang. selvage) – brzeg fabryczny tkaniny, który ma zabezpieczyć ją przed strzępieniem się. Na krajce tkanin patchworkowych jest nadrukowana informacja o producencie, projektancie, wzorze a także zwykle próbnik wszystkich kolorów, wykorzystanych do ufarbowania tkaniny. Próbnik może służyć jako referencja przy dobieraniu pasujących odcieni tkanin. Krajki są sztywniejsze niż reszta tkaniny, z tego powodu nie powinno się ich uwzględniać w wykroju. Z odciętych, zeszytych ze sobą krajek można uszyć różne drobne przedmioty.
Charm pack – zestaw kilkudziesięciu kwadratów o boku 5″ (ok. 12,7 cm), wyciętych z tkanin z tej samej kolekcji i pasujących do siebie. Istnieje wiele wzorów quiltów, które można uszyć z charm packów.
Flizelina z klejem (ang. fusible web) – rodzaj wkładu odzieżowego, zwykle w kolorze białym, posiadającego z jednej strony papier, a obu stron klej. Wykorzystywana do tworzenia aplikacji. Na flizelinie rysuje się żądany wzór, przyprasowuje się ją do lewej strony tkaniny, następnie wycina wzór, odkleja papier i przyprasowuje całość do tkaniny tła.
Freezer paper – rodzaj grubego papieru śniadaniowego, posiadającego z jednej strony woskowaną powierzchnię, którą można tymczasowo przyprasować do tkaniny, a następnie łatwo oderwać bez jej uszkadzania. Nazwa pochodzi od tego, że oryginalnie był to papier wykorzystywany do owijania jedzenia przed włożeniem go do zamrażarki. Freezer paper jest wykorzystywany do tworzenia aplikacji. Zwykle może być wielokrotnie przyprasowywany, zanim woskowana powierzchnia utraci swoje właściwości przyczepne. Próbowałam znaleźć polski odpowiednik wśród papierów śniadaniowych, ale niestety żadnego nie da się przyprasować do tkaniny – dlatego też sprowadzam freezer paper do sklepu Pani Szpilka.
Jelly roll – rolka zwiniętych razem kilkudziesięciu pasków materiału o szerokości 2,5″ (ok. 6,2 cm), wyciętych z tkanin z tej samej kolekcji i pasujących do siebie. Istnieje wiele wzorów quiltów, które można uszyć z takiej rolki, np. bargello.
Kanapka (ang. sandwich) – popularna nazwa trzech warstw, z których składa się każdy quilt: warstwy wierzchniej (top) z głównym wzorem, wypełnienia i warstwy spodniej (tyłu).
Kłaczenie się (ang. bearding) – proces, w którym pojedyncze włókna wypełnienia przechodzą przez tkaninę na zewnątrz. Zdarza się szczególnie w niskiej jakości wypełnieniach. Daje nieładny efekt drobnych, białych niteczek na zewnętrznych stronach quiltu, szczególnie widoczny na ciemnych tkaninach.
Kolekcja tkanin (ang. stash) – wszystkie tkaniny, które każda z szyjących kolekcjonuje przy każdej nadarzającej się okazji. Jest to zupełnie inne hobby, niż szycie czy quilting.
Lamówka (ang. binding) – wąski pasek tkaniny, przyszyty dookoła quiltu, który zabezpiecza brzegi pracy przed strzępieniem się.
Layer cake – zestaw kilkudziesięciu kwadratów o boku 10″ (ok. 25,4 cm), wyciętych z tkanin z tej samej kolekcji i pasujących do siebie. Istnieje wiele wzorów quiltów, które można uszyć z layer cake’ów.
Maszyna typu longarm (ang. long arm) – specjalistyczna maszyna do pikowania quiltów. Kanapka jest rozciągnięta na specjalnej ramie. W odróżnieniu od maszyny domowej, quilterka porusza maszyną, a nie tkaniną, pikując w ten sposób wzory. Maszyna ma wbudowaną automatyczną regulację długości szwu co powoduje, że niezależnie od szybkości poruszania maszyną przez osobę pikującą, szwy mają zawsze tą samą długość.
Nóż krążkowy (ang. rotary cutter) – specjalistyczny nóż do cięcia tkanin/papieru itp. w postaci tnącego kółka z rękojeścią. Technika cięcia polega na przesunięciu noża wzdłuż linijki. Nożem tnie się na macie samoregerenującej, która zabezpiecza powierzchnię stołu przed uszkodzeniem.
Osnowa (ang. warp) – jedna z dwóch nitek, która przepleciona z wątkiem tworzy tkaninę. Nitka osnowy to ta, która biegnie równolegle do jej fabrycznego brzegu.
Patchwork – sztuka zszywania ze sobą małych framentów tkanin, aby stworzyć większy wzór lub cały quilt.
Puchatość (ang. loft) – cecha wypełnienia, inaczej grubość. Im grubsze wypełnienie, tym grubszy finalny quilt i tym trudniej będzie go sfastrygować, ale za to bardziej uwidoczni się trójwymiarowość pikowania. Grubość wypełnienia nie ma natomiast wpływu na ciepłotę kołdry patchworkowej – bardzo ciepłe są wypełnienia wełniane, które mają niewielką grubość.
Pikowanie (ang. quilting) – zszycie trzech warstw kanapki ze sobą za pomocą ozdobnych szwów/nici, ręcznie lub na maszynie.
Ramka (ang. border) – paski tkaniny, które dodają obramowanie do brzegów quiltu. Quilt może mieć wiele ramek. Ramki wokół pojedynczych bloków po angielsku nazywają się sashing.
Rękaw do powieszenia (ang. hanging sleeve) – tunel z tkaniny, przyszyty do tyłu quiltu, który umożliwia zawieszenie go na ścianie za pomocą listewki/prętu.
Rozmiar skończonego bloku (ang. finished size) – rozmiar, który będzie miał blok po wszyciu go w quilt. Nie uwzględnia zapasów na szwy.
Rozprasowanie szwów (ang. pressing seams) – czynność polegająca na zaprasowaniu (po zszyciu) dwóch zapasów szwów razem na jedną stronę (zwykle w kierunku ciemniejszego materiału) lub każdego na inną stronę (otwarte, po rozłożeniu, tzw. pressing seam open).
Rozprasowanie szwów palcami (ang. finger pressing) – rozprasowywanie szwów za pomocą paznokcia. Polega na rozchyleniu obu zapasów szwów na boki o mocne przeciągnięcie paznokciem po linii szycia. Może zastąpić rozprasowywanie żelazkiem, ale źle wykonane, może zniekształcić szew.
Ryglowanie szwu (ang. backstitch) – polega na wykonaniu maszyną kilku szwów do przodu, następnie przeszyciu tylu samych szwów na wstecznym biegu i ponownie do przodu, aby mocno zamocować nitkę.
Skośne rogi (ang. mitered corners) – ramka wykonana w taki sposób, że pionowa i pozioma część są w rogach (miejscu styku) zszyte pod kątem 45 stopni. Całość przypomina ramę obrazu.
Skos (ang. bias) – brzeg, który powstaje, kiedy tkanina jest ucięta pod kątem 45% w stosunku do brzegu fabrycznego. Skos łatwo się rozciąga, wskutek tego blok szyte z fragmentów ciętych ze skosu łatwo mogą zostać zniekształcone w czasie prasowana lub szycia i wymagają ostrożnego postępowania.
Stopka krocząca (ang. walking foot) – specjalistyczna stopka z wbudowanymi dodatkowymi ząbkami. Dzięki temu, że ząbki przesuwają zszywane tkaniny zarówno od góry (ząbki stopki), jak i od dołu (ząbki maszyny), dwie tkaniny praktycznie nie przesuwają się względem siebie. W quiltinqu wykorzystuje się ją do pikowania prostymi liniami, gdyż podwójne ząbki zapobiegają powstawaniu niepożądanych zmarszczeń.
Szablon (ang. template) – kawałek twardego plastiku o określonym kształcie, np. sześciokąta, który kładzie się na tkaninie i obrysowuje wokół niego kształt. Czasami szablony są wykonane z uwzględnieniem zapasów szwów.
Szablon do pikowania (ang. stencil) – wzór np. kwiatów, liści, zawijasów wycięty w kawałku cienkiego plastiku, który za pomocą pisaka lub kredy przenosi się na tkaninę, a następnie po nim pikuje.
Ścieg dziergany (ang. blanket stitch) – ścieg wykorzystywany do zabezpieczania brzegów aplikacji.
Taśma ze skosu (ang. bias tape) – lamówka wykonana z pasków tkaniny uciętych ze skosu. Dzięki temu lamówka łatwo dopasowuje się do kształtu brzegu.
Tłusta ćwiartka (ang. fat quarter, FQ) – sposób cięcia tkaniny polegający na pocięciu metra bieżącego tkaniny na 4 jednakowe prostokąty, każdy o powierzchni 0,25 mb tkaniny.
Top (ang. quilt top) – wierzchnia warstwa quiltu, pierwsza (górna) warstwa kanapki.
Tył (ang. backing) – spodnia warstwa quiltu, trzecia (dolna) warstwa kanapki. Często jest to jeden kawałek tkaniny.
Wątek (ang. weft) – jedna z dwóch nitek, która przepleciona z osnową tworzy tkaninę. Nitka wątku to ta, która biegnie prostopadle do jej fabrycznego brzegu. Wzdłuż wątku odcinana jest tkanina z belki.
UFO (ang. UnFinished Project) – żartobliwa nazwa nieukończonej pracy. Typowa quilterka równocześnie szyje wiele różnych prac, ale tylko niektóre z nich dostępują zaszczytu ukończenia, tj. wypikowania i obszycia lamówką.
Wypełnienie (ang. batting, wadding) – druga (środkowa) warstwa kanapki. Jest to ocieplina, najczęściej bawełniana, poliestrowa lub wełniana. Dzięki wypełnieniu quilt jest grubszy, cieplejszy i dobrze widać ozdobne pikowanie. Zobacz nasz poradnik dotyczący doboru wypełnień.
Zapas szwu (ang. seam allowance) – dodatkowy pasek tkaniny dodawany wzdłuż linii szycia, zwykle o szerokości 1/4 cala. Zapas dodaje się, aby umożliwić zszycie dwóch fragmentów tkaniny i aby zappobiec ich strzępieniu.
Ząbki transportowe (ang. feed dogs) – ząbki znajdujące się pod stopką maszyny domowej, odpowiadające za transport (przesuwanie) tkaniny w czasie szycia oraz za tworzenie wybranej długości szwu. Mechanizm ten często wyłącza się lub zakrywa w czasie pikowania z wolnej ręki aby umożliwić swobodne przesuwanie tkaniny pod stopką.
Techniki patchworkowe
Aplikacja (ang. applique) – polega na naszywaniu niewielkich kształtów wyciętych z tkaniny, tworzących obrazek/wzór, na większym tle. Istnieje wiele różnych technik wykonywania aplikacji – zobacz definicje poniżej.
Aplikacja odwrócona (ang. reversed applique) – aplikacja, w której przyszywa się kilka warstw tkaniny, a następnie wycina górną warstwę, odsłaniając dolną.
Aplikacja z surowym brzegiem (ang. raw edge applique, fusible applique) – aplikacja, w której nie dodaje się zapasu na szew przy wycinaniu kształtu oraz nie podwija się brzegu tkaniny przy przyszywaniu (zostawia się go tak, jak został wycięty). Taką aplikację można przykleić na dwustronnej flizelinie, a następnie obszyć brzeg zygzakiem, przestębnować bardzo blisko brzegu lub wykorzystać ścieg dziergany (ang. blanket stich).
Aplikacja na papierze (ang. freezer paper applique) – aplikacja, w której wykorzystuje się specjalny papier (zobacz freezer paper), który tymczasowo przyprasowuje się do tkaniny, wycina kształt z zapasem na szew a następnie podwija brzegi aplikacji zaprasowując je, wykorzystując krochmal lub klej biurowy. Papier zwykle usuwa się przed przyszyciem aplikacji do tła, chociaż istnieją odmiany tej metody, w których papier usuwa się dopiero po przyszyciu aplikacji.
Aplikacja needle turn (ang. needle turn applique) – aplikacja, w której wycina się żądany kształt plus zapas na szew, a następnie przyszywa się ją do tła, w trakcie szycia zawijając zapas pod spód za pomocą igły.
Bargello – technika polegająca na zszywaniu wąskich pasków tkaniny, a następniu cięciu ich w poprzek na paski tak, aby otrzymać geometryczne fale, dające wrażenie ruchu. Do tej techniki można wykorzystać gotowe paski z jelly roll.
English Paper Piecing (EPP) – technika, w której wykorzystuje się papierowe szablony, wokół których zawija się zapas szwu, a uzyskane w ten sposób kształty zszywa się ze sobą (najczęściej ręcznie), aby utworzyć blok.
Paper Foundation Piecing – technika, w której poszczególne części bloku przyszywa się na wydrukowanym, papierowym szablonie. Papier odrywa się po zakończeniu szycia. Umożliwia uzyskanie bardzo dokładnie zszytych, skomplikowanych kształtów.
Pikowanie ręczne (ang. hand quilting) – pikowanie za pomocą szycia ręcznego.
Pikowanie z wolnej ręki (ang. free motion quilting) – polega na pikowaniu przez swobodne przesuwaniu tkaniny pod igłą (traktujemy igłę jak pisak). Aby pikować z wolnej ręki, należy użyć specjalną stopkę do pikowania lub cerowania, opuścić/zasłonić ząbki transportowe w maszynie i założyć rękawiczki z podgumowanymi palcami, które ułatwiają prowadzenie tkaniny.
Pikowanie w szwie (ang. stitch in the ditch) – polega na pikowaniu dokładnie w rowku (linii szwu) pomiędzy dwoma fragmetami tkaniny lub bardzo blisko tego rowka.
Quilt As You Go – technika, w której poszczególne bloki po uszyciu są kanapkowane i pikowane, a następnie zszywane ze sobą. W ten sposób, po zszyciu wszystkich bloków, cały quilt jest już przepikowany i wymaga tylko dodania lamówki.
Szycie łańcuszkowe (ang. chain piecing) – technika szybkiego zszywania wielu jednakowych części bloku, np. zszywania 100 szt. złożonych ze sobą dwóch kwadratów. Polega na nieprzecinaniu nici po zakończeniu zszywania kolejnych części, podłożeniu kolejnej części i kontynuowaniu szycia. W ten sposób tworzy się łańcuszek zeszytych kawałków, w którym następnie rozcina się nitki pomiędzy poszczególnymi częściami. Znacznie przyspiesza szycie.
Rodzaje quiltów
Crazy Quilt – technika polegająca na zszywaniu przypadkowych fragmentów tkaniny, nie dających żadnej regularności i powtarzalności bloków. Przy tej technice można wykorzystać resztki tkanin.
OBW (ang. One Block Wonder) – sposób tworzenia quiltów składających się z kalejdoskopów. Wymaga 6 (dla heksagonów) lub 8 (dla oktagonów) jednakowych kawałków (raportów) tkaniny.
Whole Cloth Quilt – quilt, w którym wierzchnia warstwa kanapki jest jednym kawałkiem tkaniny, a tylko pikowanie stanowi zasadniczą (i jedyną) część projektu quiltu.
Rodzaje bloków
Sunbonnet Sue – popularny wzór aplikacji, przedstawiający dziewczynkę z zasłoniętą wielkim kapeluszem twarzą.
Asiu wielkie dzięki za słowniczek, bardzo pomocny